Bliksembeveiliging

Het lijkt wel of onweersbuien in aantal en heftigheid toenemen, wellicht door de klimaatsverandering. Neem daarbij in ogenschouw dat er in woningen en bedrijven steeds meer elektische apparatuur aanwezig is waarvoor een blikseminslag schadelijk kan zijn, dan is het niet vreemd dat steeds meer gebouwen uitgerust worden met bliksembeveiliging.

Drie inslagen per vierkante kilometer

Een direct gevolg zijn van een blikseminslag kan elektrocutie zijn. Bliksem is trouwens niet alleen een lichamelijke bedreiging. Ook constructies en gebouwen kunnen door blikseminslag worden getroffen, vaak met brand als gevolg. De kans op bliksemschade is overigens reëel: jaarlijks doen zich in Nederland drie inslagen per vierkante kilometer voor. Verzekeringsmaatschappijen gaan steeds meer voorzorgmaatregelen eisen van hun polishouders.

Schade

Naarmate onze maatschappij meer gebruikmaakt van allerhande technische voorzieningen op het gebied van telecommunicatie en elektronische dataverwerking worden we ook kwetsbaarder voor schade ten gevolge van bliksem. Zelfs ontlading tussen twee wolken kan door inductie een vernietigende overspanning in elektronische systemen tot gevolg hebben. We noemen dit inductieschade. Overspanning kan er toe leiden dat elektronische apparatuur zoals computers en computernetwerken, PLC's, radio, TV, brandmeldinstallaties, telefooncentrales en inbraakalarminstallaties onherstelbaar beschadigd worden. Naast de directe materiele schade ontstaat vaak grote gevolgschade door onbereikbaarheid, stilstand van processen of het verloren gaan van databestanden.

Uitwendige bliksemafleiding

Om de negatieve gevolgen van blikseminslag tegen te gaan worden meer en meer gebouwen uitgerust met bliksembeveiliging. Het meest bekend zijn de installaties die op woningen en andere gebouwen worden geplaatst die bij de meeste mensen bekend zijn als de (uitwendige) bliksemafleider. Op korte afstand langs en op het gebouw worden koperen leidingen aangebracht die met elkaar zijn verboden. Hierdoor ontstaat een zogenaamde 'Kooi van Faraday'. Op hoger gelegen delen zoals de nok van de woning of schoorsteen worden verticale leidingen aangebracht. Via de leidingen wordt bij een blikseminslag de stroom afgevoerd naar de grond en ontstaat er geen schade aan het gebouw of woning. Uitwendige bliksemafleiding is vooral bedoeld voor vrijstaande woningen met relatief weinig bebouwing in de omgeving en voor gebouwen met een bijzondere waarde of die kwetsbaar zijn, bijvoorbeeld door een rieten dak. In de stedelijke omgeving is het meestal iets minder noodzakelijk om een installatie aan te brengen. De kans op rechstreeks inslag in een stadswoning is relatief klein.

Inwendige bliksembeveiliging

De inwendige bliksembeveiliging verbindt alle geleidende materialen en leidingen in een gebouw met elkaar. Dit geheel wordt geaard (potentiaalvereffening). Daardoor ontstaat een geleidend geheel, waardoor er geen spanningsverschillen tussen de aangesloten onderdelen meer ontstaan. Overspanningstroom wordt bovendien via de overspanningsafleiders afgevoerd.

Overspanningsafleiders

Overspanning ontstaat als op of in de buurt van een gebouw een bliksem inslaat. Hierdoor wordt de spanning in de elektrische installatie of de aangesloten apparatuur vaak hoger en ontstaat schade. Overspanningsafleiders zorgen ervoor dat hoge spanningen in kabels snel en veilig naar de aarde afvloeien.

Beveiliging van de beveiliging

Om ons te beschermen tegen blikseminslag zijn dus veel panden voorzien van een bliksemafleiderinstallatie. Door de hoge koperprijzen worden deze bliksemafleiderinstallaties in toenemende mate gestolen. De schade van deze diefstallen loopt in de miljoenen per jaar. Maar een minstens zo belangrijk aspect is dat veel eigenaren van deze installaties niet weten dat de installatie van het pand is gestolen. Waardoor de eigenaar in de veronderstelling is goed tegen blikseminslag beveiligd te zijn, maar dit niet meer het geval is. De schade veroorzaakt door blikseminslag is nog altijd een van de grootste schadeposten.

Maatschappelijk gezien is een koperdiefstal van het bliksemafleiderinstallatie onwenselijk. Kritieke installaties en vitale infrastructuur, zoals gemalen, leidingen en energievoorziening, dienen maximaal tegen blikseminslag beveiligd te worden om de continuiteit voor de samenleving te kunnen borgen. De impact bij onderbreking hiervan is dan ook enorm. Daarnaast telt zwaar mee dat bijvoorbeeld scholen en kantoren in aantal gebruikers steeds groter wordt en daarmee de kans op persoonlijk letsel exponentieel toeneemt wanneer zich een inslag voordoet en de bliksemafleiding blijkt gestolen. We zien dit inmiddels ook terug in de strafmaat waarbij niet alleen wordt gekeken naar sec het stelen, maar juist ook het in gevaar brengen van levens. Er zijn dan ook bedrijven die voorzien in systemen die de bliksemafleiderinstallaties beveiligen.

Met dank aan Agumar Systems

Guido van Loon - Appartement & Eigenaar